فراگیری دانش در خصوص بازار سرمایه می‌تواند به افراد این امکان را بدهد که تصمیمات بهتری در رابطه با سرمایه‌گذاری خود بگیرند. سرمایه‌گذاران می‌توانند با آموزش بورس، اصول و مبانی این حوزه را به صورت مرحله به مرحله فرا بگیرند و دانش و تجربه خود را افزایش دهند. با این کار، علاوه بر آشنایی با اصطلاحات تخصصی و روش‌های تحلیلی مختلف، می‌توانند هدف و راهبرد سرمایه‌گذاری خود را مشخص کرده و در این بازار موفق باشند.
هدف اصلی سرمایه‌گذاران از خرید دارایی‌های مختلف، کسب بازدهی احتمالی از افزایش ارزش آن دارایی‌ها است. پیش از ورود به فرآیند سرمایه‌گذاری، لازم است تا سرمایه‌گذاران دارایی‌های مختلف را از لحاظ میزان ریسک، نقدشوندگی و … مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهند.
در بازار سرمایه هر سرمایه‌گذاری می‌تواند ریسک‌های احتمالی خود را داشته باشد. به اختلاف میان بازدهی واقعی و مورد انتظار فرد سرمایه‌گذار، ریسک گفته می شود. ریسک می‌تواند منجر به ایجاد فرصت‌های مثبت و منفی شود. آشنایی با مفهوم ریسک در حوزه مالی و سرمایه‌گذاری از اهمیت بالایی برخوردار است.
در ادامه، انواع مختلف ریسک معرفی شده و روش‌هایی برای کاهش آن‌ها توضیح داده خواهد شد.
ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ایران
ریسک سیستماتیک
به صورت کلی ریسک سیستماتیک به عنوان ریسک بازار شناخته می‌شود. ریسک سیستماتیک، بر کل بازار سرمایه تاثیر می‌گذارد و به یک شرکت یا صنعت خاص محدود نمی‌شود.
همچنین متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری نمی‌تواند این نوع ریسک را به صورت کامل از بین ببرد، زیرا این ریسک وابستگی فراوانی به شرایط اقتصادی، سیاست‌های کلان اقتصادی و … دارد. به همین دلیل، این ریسک غیر قابل اجتناب است و سرمایه‌گذاران لازم است تا در تصمیمات خود، این نوع ریسک را نیز مدنظر قرار دهند.
ریسک غیرسیستماتیک
بر خلاف ریسک سیستماتیک، ریسک غیر سیستماتیک یکی از انواع ریسک‌های سرمایه‌گذاری است که به علت ویژگی‌های منحصر به فرد شرکت یا صنعت خاصی ایجاد می‌شود. این نوع ریسک همچنین به ریسک قابل اجتناب نیز شناخته می‌شود.
اگر پرتفوی یا سبد سرمایه‌گذاری از تنوع مناسبی برخوردار باشد، ریسک غیرسیستماتیک را می‌توان تا حد قابل قبولی کاهش داد. سرمایه‌گذاران می‌توانند برای تنوع بخشی به پرتفوی خود از دارایی‌های مختلفی مانند سهام شرکت‌های مختلف، طلا، اوراق با درآمد ثابت و … استفاده کنند.
مفهوم ریسک و بازده
هنگام سرمایه‌گذاری، ریسک و بازده دو عامل اصلی هستند که سرمایه‌گذاران باید به آن‌ها توجه کنند. این دو عامل از هم جدا نیستند، بلکه با هم به صورت مستقیم ارتباط دارند که بر اساس آن، سرمایه‌گذاران تصمیم می‌گیرند که چه دارایی‌هایی را در پرتفوی سرمایه‌گذاری خود قرار دهند.
در اصل معنای بازده را می‌توان به این صورت تشریح کرد که، سودی است که سرمایه‌گذار برای قبول کردن میزان مشخصی از ریسک و در دوره زمانی خاصی کسب می‌کند. بازده در اصل می‌تواند به دو صورت بازده مورد انتظار(پیش بینی شده) و بازده واقعی باشد.
بازده مورد انتظار، مقدار سودی است که سرمایه‌گذار امیدوار است آن را در بازه زمانی معینی از سرمایه‌گذاری خود بدست آورد، یعنی تخمین می‌زند که احتمالاً سرمایه‌گذاری خود چه مقدار سودآوری داشته باشد.
بازده واقعی، مقدار سود یا زیان واقعی است که سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری خود در انتهای دوره سرمایه‌گذاری کسب می‌کند. این بازده می‌تواند بیش‌تر یا کمتر از بازده مورد انتظار باشد.
به عنوان مثال فردی می‌خواهد مقداری از سرمایه خود را در یک موقعیت سرمایه‌گذاری مناسب سرمایه‌گذاری کند. این فرد انتظار دارد در طول یک بازه زمانی مشخص، سودی معادل ۱۵ درصد کسب کند، یعنی بازده مورد انتظار فرد این میزان است، اما در نهایت، سرمایه‌گذاری او فقط به ۱۰ درصد سودآوری واقعی می‌رسد. در این حالت سود مورد انتظار او ۱۵ درصد و سود واقعی کسب شده ۱۰ درصد خواهد بود.
به صورت دیگر می‌توان گفت که به ما به التفاوت میان بازده واقعی و بازده مورد انتظار، ریسک سرمایه‌گذاری گفته می‌شود.
ارزیابی ریسک
در سرمایه‌گذاری، به روش شناخت، بررسی و کنترل عوامل موثر بر سود و زیان‌های احتمالی، مدیریت ریسک گفته می‌شود. اصولا مدیریت ریسک زمانی رخ می‌دهد که یک سرمایه‌گذار یا مدیر صندوق، ریسک‌ها و چالش‌ها را بررسی کرده و سعی می‌کند تا با توجه به اهداف و میزان ریسک پذیری خود، اقداماتی را در خصوص کنترل ریسک‌های موجود انجام دهد.
برای مدیریت ریسک به صورت کامل نیاز است تا آن را طی سه گام شناسایی ریسک، بررسی میزان تاثیر و تعیین استراتژی برای کنترل ریسک، مورد بررسی قرار داد.
