چند سالی است که بحث ساخت هواپیمای بومی بسیار داغ شده است و بسیاری از مسئولان دولتی، بومی سازی صنعت هواپیما را از اهداف این حرکت برشمرده‌اند. البته بومی سازی در صنایع دیگری مانند خودروسازی نیز انجام شده است که اکنون می‌توانیم نتایج این حمایت بی‌دریغ از صنعت خودرو را مشاهده کنیم. صنعتی که هرچند بی‌کیفیت‌ترین و ناامن‌ترین خودروها را با قیمت جهانی ارائه می‌دهد و بدون هیچ رقیبی بازار را در اختیار گرفته اما جزو ضرر ده ترین صنایع در ایران به شمار می‌رود که نمونه آن را می‌توانید در ایران خودرو و سایپا ببینید. حال باید دید آینده صنعت هواپیما سازی در ایران به کجا می‌رسد. البته یکی از مهم‌ترین دلایل اصرار به ساخت هواپیمای بومی را می‌توان تحریم گسترده صنعت هوایی ایران دانست. در این مقاله به روند ساخت هواپیمای ایرانی می‌پردازیم.
دستاوردهای صنعت هوایی ایران
از مهم‌ترین دستاوردهای صنعت هوایی ایران می‌توان به ساخت هواپیماهای سبک مانند جت‌های آموزشی، ساخت و تعمیر قطعات هواپیما، ساخت مدل‌های کوچک‌تر هواپیما، هواپیماهای بدون سرنشین و هم‌چنین ساخت مشارکتی هواپیمای مسافربری اشاره کرد. صنعت فولاد نیز در تولید قطعات هواپیما رشد خوبی داشته و با تولید سوپر آلیاژهای مورد نیاز برای بدنه و قطعات هواپیما به صنعت هوافضا کمک کرده است. از جمله این محصولات می‌توان به مونل و اینکونل اشاره کرد. برای مشاهده قیمت مونل و قیمت اینکونل و خرید این سوپرآلیاژها می‌توانید به سایت فولادینو و شرکت فولادسازان راه ابریشم مراجعه نمایید.
تاریخچه صنعت هوایی ایران
بنا بر اظهارات منوچهر منطقی، معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صنعت بیشترین نیاز صنعت هوایی ایران ساخت هواپیماهای با ظرفیت زیر ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ نفر است که هواپیماهای ۱۵۰ نفر به بالا باید از طریق سازندگان رده یک دنیا به‌صورت نو یا کارکرده تأمین شود. از این رو صنعت هوایی ایران بر روی طراحی و ساخت هواپیماهای زیر ۱۰۰ نفر تمرکز کرده است.
نخستین اقدامات برای هواپیماسازی بومی در ایران به سال‌های ۶۶ و ۶۷ و مهندسی معکوس و باز تولید هواپیمای آمریکایی پی سی ۷ (PC۷) با نام اس ۶۸ (S۶۸) بر می‌گردد. البته هرگز جزییاتی از میزان موفقیت این پروژه گزارش نشد. اما شروع حرکت اصلی در مسیر هواپیماسازی تقریباً از سال ۱۳۷۲ و با همکاری شرکت هواپیماسازی هسا ایران و آنتونوف شروع شد که براساس این قرارداد شرکت ایرانی اجازه داشت تا هواپیمای آنتونوف را با نام ایران ۱۴۰ تولید کند. البته در آن زمان تحریم‌های بین‌المللی به شکل امروز نبوده و آینده روشن‌تری برای صنعت هوایی ایران قابل تصور بود. بر همین اساس بود که سقوط اولین هواپیمای ایران ۱۴۰ ساخت ایران در سال ۱۳۸۲ باعث شد تا پروژه استفاده از این هواپیما به دلیل ایمنی پایین پایان یابد. روزی که صنعت ایرانی در آسمان مانند جاده‌ها نیز حادثه ساز گشت و ایران ۱۴۰ یا همان مونتاژ ایرانی آنتونوف ۱۴۰ در شهرک آزادی سقوط کرد و باعث کشته شدن ۴۵ نفر انسان بی‌گناه شد. البته در سال‌های گذشته پروژه ارتقا ایران ۱۴۰ با نام سیمرغ شروع شد و بنا بر گزارش‌ها در حال حاضر سه فروند از این نوع هواپیمای سبک به در ناوگان هوایی کشور و با هدف نقل و انتقال بار با ظرفیت وزن ۸ تن فعالیت دارند.
روند ساخت هواپیمای ۷۲ نفره
پس از این تجربه تلخ مونتاژ هواپیمای آنتونوف اوکراینی، فعالان صنعت هوایی ایران به فکر طراحی و ساخت یک هواپیمای داخلی افتادند و در اولین گام پروژه طراحی مفهومی هواپیمای جت مسافربری ۱۶۸ نفره آغاز شد. این پروژه مفهومی بین صنعت هواپیماسازی هسا و چند دانشگاه برتر کشور تعریف و شروع شده است. بنا بر گفته کارشناسان این پروژه به نظر می‌رسد که این پروژه توانسته تمامی اصول و مراحل طراحی هواپیمای جت مسافربری را بنابر استانداردهای جهانی با موفقیت به پایان برساند. این موفقیت باعث شد تا در اوایل دهه ۹۰ پروژه دیگری برای ساخت جت مسافربری شروع شود که به هواپیمای مسافربری ۷۲ نفره معروف شد. از مشخصات جت مسافربری ۷۲ نفره که الهامی از ایران ۱۴۰ معروف و جت مفهومی ۱۶۸ نفره است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وزن هواپیما:۱۷.۳ تن
- حداکثر تعداد مسافر: ۷۲ نفر یا ۷ تن بار
- بیشترین وزن برخاست هواپیما: ۲۸.۲ تن
- ظرفیت باک‌های هواپیما: ۶.۳۳ تن
- حداکثر مسافت برد:۱۸۵۰ کیلومتر
البته با توجه به تحریم‌های هوایی و مسائل مربوط به بودجه هنوز طراحی تخصصی، به نظر می‌رسد جزئیات پروژه و نقشه‌های اجرائی ساخت این هواپیما به پایان نرسیده است. با توجه به عدم دسترسی به روند پروژه نمی‌توان عنوان کرد که ساخت این هواپیما در چه مرحله‌ای قرار دارد. البته با توجه به ادعاهای سازندگان هواپیمای ۷۲ نفره مجوزهای لازم بین‌المللی را دریافت کرده و در مرحله ساخت قرار دارد.
سخن پایانی
صنعت هواپیماسازی ایران برای رسیدن به توسعه سریع با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند که از جمله می‌توان به تحریم کل صنعت هوایی کشور، مشکلات مالی، عدم دسترسی به نیروی متخصص و زیرساخت‌های استاندارد اشاره کرد. با این حال و صرف میلیون‌ها دلار باید دید که آیا وعده استفاده از هواپیمای داخلی در سال ۱۴۰۴ عملی می‌شود یا نه. باید گفت صرفاً با عنوان کردن ساخت انواع هواپیما توسط مدیران دولتی و نظامی، ایران به یک کشور هواپیما ساز تبدیل نمی‌شود و برای عملی شدن این هدف به تغییر دیدگاه و برنامه‌ریزی مدون و دقیق نیاز است.
