بازار پر هیجان بورس تهران چند ماهی است که میزبان سرمایه گذاران بسیاری است که گاها دانش کافی درباره نحوه معاملات, تحلیل تکنیکال و بنیادی ندارند. از اواسط سال ۹۸ تعداد کد بورسی های صادر شده توسط کارگزاری ها رو به افزایش رفت و این روال در ۴ ماه ابتدایی سال ۹۹ نیز ادامه دار بود. در همین مدت افرادی بودند که حتی کوچکترین دانشی در این زمینه نداشتند اما توانستند دارایی خود و اطرافیانشان را چند برابر کنند.
اگر به سهام شاخص ساز و پرمعامله نگاهی بیندازید حتما متوجه این موضوع خواهید شد که در چند ماهه اخیر سهامی رشد بسیاری داشته اند که از نظر بنیادی نه تنها برتری نسبت به دیگر سهام ندارند بلکه زیان دهی بیشتری نیز دارند. این عوامل در کنار هم می تواند نشان دهنده این باشد که بورس دوره ای را می گذراند که دانش و تخصص کمترین نقش را دارد.
سود نادانسته!
همان‌طور که اشاره شد بررسی‌ها نشان می‌دهد در دو سال گذشته عمده سهامدارانی که سود بیشتری به خانه خود برده‌اند، از کمترین میزان شناخت نسبت به بازار، شرکت و حتی متغیرهای اثرگذار برخوردارند. این مهم اما به معنی انتخاب صحیح و پرتفوچینی حرفه‌ای نیست بلکه بیشتر شانس با برخی از سهامداران همراه بوده است. معامله‌گرانی که خود را حرفه‌ای می‌پندارند اما با ۵ دقیقه مصاحبت با این افراد به سادگی متوجه دانش کم آنها نسبت به بازار سهام می‌شوید. درست در همین زمان اما شاید تعجب کنید این افراد به اصطلاح بورس‌باز چگونه توانسته‌‌اند چنین سودی را به خانه ببرند. جواب ساده است؛ واقعیت این است که عدم لحاظ ریسک در تصمیم‌گیری‌ها مهمترین دلیل موفقیت بورس‌بازانی بوده است که کمترین شناخت را از معاملات سهام دارند. در حال حاضر حمایت برخی متغیرهای کلان اقتصادی همچون تداوم پرشتاب صعود تورم و همزمان با آن رشد نرخ دلار و چشم‌انداز ادامه بی‌ثباتی اقتصادی خود دلیلی شده تا معامله‌گران بیش از همیشه شجاع باشند و بدون توجه به ریسک‌های موجود به خرید سهام بپردازند. این در حالی است که برخلاف نگاه حاکم بر بازار اتفاقا در مسیر صعودی معامله‌گر باید نیم‌نگاهی به اخبار حامی روند صعودی داشته و تمرکز خود را بر ریسک‌های پیش روی سهام معطوف کند تا هر چه سود کرده در نزول احتمالی سهام دود نشود.
نادیده گرفتن ریسک
نادیده گرفتن ریسک‌ها نشان از نبود آنها نیست، بلکه می‌تواند نشانه تفکر اشتباه حاکم بر معاملات باشد. همین تفکر در کنار محدودیت‌های خودساخته بورس تهران، پدیده صف‌نشینی را به شدت گسترش داده است. صف‌هایی که حتی در یک روز چرخش۱۸۰ درجه‌ای داشته و از خرید به فروش یا بالعکس حرکت می‌کنند.
این مهم اما تنها مختص بازارهای مالی ایران نیست بلکه در تمام دنیا با درجه ضعیف‌تر دیده می‌شود. عادت همیشگی بازارهای مالی است که در دوره رونق کمتر کسی به ریسک‌ها توجه می‌کند و همه سرمست از رشدهای متوالی سهام انتظار صعود بیشتر را دارند. یک معامله‌گر حرفه‌ای اما در زمان صعود پرشتاب سهام باید نیم‌نگاهی نیز به اخبار مثبت و منفی داشته باشد. در این شرایط است که می‌توان زمان مناسب خروج را تشخیص داد و در عین حال بیشترین سود را کسب کرد. باید تاکید داشت جز در شرایط بی‌ثباتی کامل اقتصادی، سهام تا ابد صعود نمی‌کند.
گز نکرده پاره نکن
نگاهی گذرا به پربازده‌ترین صنایع از ابتدای سال تاکنون حکایت از صدرنشینی گروه خودرو و ساخت قطعات با سهم ۷ درصدی از ارزش کل بازار دارد. خودرویی‌ها در چهار ماه و اندی روز سپری شده از سال ۹۹ سودی بالغ بر ۷۲۵ درصد از آن سهامداران خود کرده‌اند. دو غول خودروسازی ایران بیشترین سهم از این گروه را در اختیار دارند. شرکت‌هایی که با وجود اینکه نبض بازار خودرو داخلی را در دست گرفته‌اند اما در صورت‌های مالی خود تحفه‌ای برای سهامداران ندارند. به‌عنوان نمونه شرکت خودروسازی سایپا در ۱۰ سال مالی گذشته، ۵ سال را با زیان به اتمام رسانده و حتی برای خروج از ماده ۱۴۱ قانون تجارت دست به افزایش سرمایه از مسیر تجدید ارزیابی دارایی‌های خود زده است. در بورس تهران اما با سهام این خودروساز مانند یک قهرمان رفتار شد و در یکسال اخیر در بیشتر روزهای معاملاتی شاهد صف‌نشینی صاحبان نقدینگی برای خرید سهام این شرکت بودیم. «خودرو» نیز شرایط متفاوتی نداشت و در رشد قیمتی آنچنان پیش رفت که در ارزش بازار از خودروساز بزرگ فرانسوی یعنی رنو نیز پیش افتاد. چه توجیهی می‌توان برای این استقبال گسترده و البته صعود قیمتی در سهام غیرارزنده بازار داشت؟ غیر از این است که در نظر نگرفتن ریسک‌های پیرامونی و البته نبود شناخت کافی از وضعیت مالی و عملیاتی یک شرکت است که صفوف خرید را اینچنین طولانی می‌کند؟ البته بیراه نیست بگوییم عده‌ای از فعالان بازار سهام نیز هستند که با وجود آگاهی از ریسک‌ها و جزء به جزء متغیرهای موجود در صورت‌های مالی به اصطلاح درصدد ماهیگیری از آب گل‌آلود بوده و در سهام مذکور موج‌سواری می‌کنند. سهم را داغ می‌کنند و در زمان مناسب نیز کلید خروج را می‌فشارند. در این میان اما باید توجه داشت رشدهای بی‌پشتوانه تا ابد ادامه نخواهند یافت و در نقطه پایان این سهامداران تازه‌وارد و ناآشنا هستند که متحمل زیان می‌شوند.
ریسک‌ها چه هستند؟
از دید یکی از کارشناسان بازار بورس به نام پشوتن مشهوری‌نژاد, مهمترین مشکل این روزهای بازار سهام, ورود زیاد افراد غیر متخصص و مشکلات فنی هسته معاملاتی و کارگزاری ها است.
منبع: دنیای اقتصاد
