بازدهی سرمایه (Return on Investment) یا به اختصار ROI که به نرخ بازگشت سرمایه معروف است، یک معیار مالی است که به صورت گسترده‌ای برای اندازه‌گیری احتمال به دست آوردن بازدهی سرمایه به کار می‌رود.
این معیار به همان اندازه که در ارزیابی بازدهی بالقوه یک سرمایه‌گذاری مستقل مفید است، در مقایسۀ بازدهی سرمایه گذاری‌های مختلف نیز به کار می‌آید.
در تحلیل کسب‌و‌کار، ROI و سایر مقیاس‌های اندازه‌گیری وجوه در گردش مانند نرخ بازدهی داخلی (IRR) و ارزش خالص کنونی (NPV)، معیارهایی کلیدی به حساب می‌آیند. این معیارها برای ارزیابی و رتبه‌بندی میزان جذابیت تعدادی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری مختلف استفاده می‌شوند. با اینکه ROI یک نسبت است اما بیش از آنکه به صورت نسبت بیان شود، نوعاً به صورت درصد به کار می‌رود.
ROI یا نرخ بازگشت سرمایه چگونه محاسبه می شود؟
ROI به دو روش متفاوت محاسبه می‌شود.
روش اول:
روش دوم:
تفسیر ROI
در تفسیر ROI یا نرخ بازگشت سرمایه باید مواردی را در نظر بگیرید. اول آنکه به یاد داشته باشید که ROI معمولاً به صورت درصد بیان می‌شود زیرا درک آن در قیاس با نسبت ساده‌تر است. دوم اینکه در فرآیند محاسبه ROI در صورت کسر، خالص بازدهی سرمایه وجود دارد؛ زیرا بازدهی و عواید یک سرمایه‌گذاری می‌تواند مثبت یا منفی باشد. یعنی بازدهی یک سرمایه‌گذاری می‌تواند سود‌آور یا زیا‌ن‌بار باشد.
هنگامی که مقدار ROI عددی مثبت باشد، به این معنی است که خالص بازدهی از مجموع هزینه‌های سرمایه‌گذاری بیشتر است. در غیر این صورت هنگامی که مقدار ROI عددی منفی باشد، به این مفهوم است که مقدار هزینه‌ها از خالص بازدهی سرمایه فزونی یافته و به عبارت دیگر این سرمایه‌گذاری زیان‌ده است. در نهایت برای محاسبه ROI با دقت بالا، باید بازدهی کل و هزینه‌های کل را در نظر بگیرید.
مثال برای محاسبه ROI
فرض کنید که یک سرمایه‌گذار ۱۰۰۰ سهم از سهام یک شرکت را به قیمت هر سهم ۱۰ دلار خریداری می‌کند. آن سرمایه‌گذار در سال بعد هر سهم خود را به قیمت ۱۲.۵ دلار می‌فروشد. علاوه بر آن از سود تقسیمی حاصل از نگهداری سالیانه سهام نیز ۵۰۰ دلار به دست می‌آورد. همچنین بابت کارمزد معاملات در سفارش خرید و فروش سهام خود جمعاً ۱۲۵ دلار می‌پردازد.
بازدهی سرمایه یا نرخ بازگشت سرمایه این سرمایه‌گذار به صورت زیر محاسبه می‌شود:
ROI = ([($12.50 – $۱۰.۰۰) * ۱۰۰۰ + $۵۰۰ – $۱۲۵] ÷ ($۱۰.۰۰ * ۱۰۰۰)) * ۱۰۰ = 28.۷۵%
در اینجا به تحلیل گام به گام این محاسبه می‌پردازیم:
۱. برای محاسبه خالص بازدهی باید به هزینه و بازدهی کل توجه کرد. عواید و بازدهی کل یک سهام از سود سرمایه و همچنین سود تقسیم‌شده به دست می‌آید. هزینه کل علاوه بر قیمت خرید اولیه شامل کارمزد‌های پرداختی نیز می‌شود.
۲. در محاسبه فوق، سود خالص سرمایه (پیش از کسر کارمزد) در این معامله ۲۵۰۰ دلار است (هزار سهم خریداری‌شده به قیمت ۱۰ دلار بعد از یک سال به قیمت ۱۲.۵ دلار به فروش رفته است). ۵۰۰ دلار سود تقسیم‌شده نگهداری سالیانه سهام است و ۱۲۵ دلار نیز کارمزد پرداختی معاملات است که به صورت هزینه در نظر گرفته می‌شود.
اگر ROI را به اجزای تشکیل‌دهندۀ آن تجزیه کنید، مشخص می‌شود که ۲۳.۷۵%آن به سود سرمایه و ۵% نیز به سود تقسیمی مربوط است. تفاوت بین این دو نوع سود مهم است، زیرا هر کدام نرخ مالیات متفاوتی دارد.
