سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نیاز دارند تا قبل از انتخاب سهام در بورس و اقدام به سرمایه‌گذاری، اطلاعات کافی درباره شرکت موردنظر خود را کسب کنند. یکی از راه‌هایی که به افراد کمک می‌کند تا اطلاعات موردنیاز خود را دریافت نمایند، صورت‌های مالی آن شرکت است. صورت‌های مالی نشان می‌دهد که تجارت اصلی یک شرکت چیست و چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهد. عملکرد گذشته آن چگونه بوده و چه آینده‌ای برای آن قابل پیش‌بینی است. یکی از اصلی‌ترین صورت‌های مالی شرکت‌ها، ترازنامه است.
ترازنامه
ترازنامه مهم‌ترین صورت مالی در فرآیند حسابداری و تعیین مدل‌های مالی است. به‌طور خلاصه ترازنامه نشان می‌دهد که یک شرکت چه میزان دارایی، بدهی و سرمایه دارد و چگونه می‌تواند از طریق دارایی‌ها، بدهی‌ها را کاهش دهد یا از طریق انتشار سهام تأمین بودجه کند. ترازنامه میزان مالکیت شرکت و سهامداران را نیز نشان می‌دهد. این صورت مالی در کنار سایر صورت های مالی مانند صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد برای تجزیه و تحلیل بنیادی شرکت استفاده می‌شود.
ترازنامه به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود. سمت راست ترازنامه دارایی‌ها و سمت چپ، بدهی‌های شرکت و حقوق صاحبان سهام را نشان می‌دهد.
دارایی‌ها
دارایی‌ها به دو گروه اصلی دارایی‌های جاری و دارایی‌های غیر جاری تقسیم می‌گردد. این تقسیم‌بندی به ترتیب نقد شوندگی و بر اساس دارایی‌های با نقد شوندگی بالا، دارایی‌های ثابت با نقد شوندگی کم و دارایی‌های مالی که عمر بیش از یک سال دارند، است. با مقایسه دو سال متوالی دارایی‌های یک شرکت از ترازنامه، می‌توان میزان کاهش یا افزایش دارایی‌های جاری و غیر جاری را بررسی کرد.
بدهی‌ها
بدهی‌ها نیز به دو گروه بدهی‌های جاری و بدهی‌های غیر جاری تقسیم می‌شوند. بدهی‌های جاری جزو بدهی‌های کوتاه‌مدت هستند که باید طی یک سال تسویه گردد و بدهی‌های غیر جاری از انواع بدهی‌های بلندمدت است که قابلیت تسویه بیشتر از یک سال را دارند. این تقسیم‌بندی بر اساس زمان سررسید آن‌ها انجام می‌شود. مقایسه بدهی‌های دو سال متوالی یک شرکت، تغییرات بدهکاری شرکت، قدرت شرکت در برابر بدهی‌های آینده و میزان استقراض آن را نشان می‌دهد.
حقوق صاحبان سهام
حقوق صاحبان سرمایه در اصل همان سرمایه اولیه شرکت و سرمایه سال‌های متمادی فعالیت شرکت است که به سرمایه اولیه اضافه شده است. این بخش بر اساس کاهش زمان بقای حقوق صاحبان سهام، شامل سه گروه ممتاز، عادی و سود انباشته می‌شود.
شرکت‌ها بر اساس عملکرد سالیانه خود از طریق محاسبات ترازنامه مشخص می‌کنند که چه میزان سود یا زیان ایجاد کرده‌اند. درصورتی‌که یک شرکت طی یک سال مالی خود سودآوری داشته باشد، به‌صورت سود خالص محاسبه می‌شود. هیئت‌مدیره هر شرکت در جلسه مجمع عمومی عادی تصمیم می‌گیرد که چه میزان از این سود خالص را به سهامداران خود ارائه دهد. پس از تخصیص سود به سهامداران، میزان باقیمانده از کل سود خالص به‌عنوان سود انباشته در حساب سود انباشته سپرده‌گذاری شده تا برای سرمایه‌گذاری‌های آینده شرکت مورداستفاده قرار گیرد.
در ادامه نمونه‌ای از ترازنامه یک شرکت بورسی در سایت کدال را مشاهده می‌کنید.
نکته: توجه به این نکته ضروری است که دارایی‌ها و بدهی‌ها قابل تهاتر نیستند. به این معنی که نمی‌توان بدهی‌ها را از دارایی‌ها کسر کرد.
معادله کاربردی در ترازنامه
معادله ترازنامه به‌صورت زیر است:
دارایی‌ها = بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهام
این معادله نشان می‌دهد که یک شرکت برای چه مواردی وجه پرداخت کرده (دارایی‌ها)، وجه قرض کرده (بدهی‌ها) و چقدر از سهامداران دریافت کرده است (حقوق صاحبان سهام).
برای مثال اگر یک شرکت از بانک ۴۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال وام ۵ ساله گرفته باشد، دارایی (معمولاً وجه نقد) ۴۰۰ میلیون ریال افزایش می‌یابد و در مقابل بدهی (حساب بدهی بلندمدت) ۴۰۰ میلیون ریال نیز افزایش می‌یابد تا بدین گونه معادله دو طرف ترازنامه برابر شود. اگر این شرکت ۱ میلیارد ریال از سهامداران دریافت کرده باشد، دارایی‌ها و حقوق صاحبان سهام نیز به همین میزان افزایش می‌یابد.
همه درآمدهایی که شرکت ایجاد می‌کند و بیش از بدهی‌ها می‌شود به حقوق صاحبان سهام اضافه می‌گردد که نشان می‌دهد دارایی خالص سهامداران چه میزان است. این درآمد با عناوین موجودی، سرمایه‌گذاری‌ها، وجه نقد یا سایر دارایی‌ها قابل‌مشاهده است.
دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شامل حساب‌های کوچک متعددی هستند که به موارد مالی مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند و بر اساس صنعت و موضوع فعالیت شرکت می‌توانند متفاوت باشند.
کاربرد ترازنامه
ترازنامه تصویری از وضعیت مالی شرکت را در دوره زمانی یک‌ساله نشان می‌دهد. ترازنامه سالانه، روندی که شرکت در بلندمدت داشته است را نشان نمی‌دهد. برای این موضوع باید ترازنامه هر سال را با سال قبل مقایسه کرد. همچنین می‌توان روند فعالیت شرکت‌های مشابه فعال در آن صنعت را بررسی نمود. با بررسی ترازنامه می‌توان نسبت‌های مالی بسیار مهم و کاربردی را به دست آورد.
سخن آخر
ترازنامه یک صورت مالی است که گزارش دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام را ارائه می‌دهد و وضعیت مالی شرکت ازجمله مالکیت و بدهکاری را نشان می‌دهد.
تحلیلگران بنیادی از ترازنامه در کنار سایر صورت‌های مالی برای ارزیابی شرکت و محاسبه نسبت‌های مالی استفاده می‌کنند.
با توجه به مطالب بیان‌شده، توجه به ترازنامه جهت بررسی عملکرد گذشته و آینده یک شرکت بسیار ضروری است. هر بخش از صورت ترازنامه نشان‌دهنده این است که شرکت درگذشته خود چگونه عمل کرده است و چه رشدی در آینده خواهد داشت؛ بنابراین یکی از ابزارهای بسیار کاربردی برای سرمایه‌گذاران و تحلیلگران، مخصوصاً تحلیلگران بنیادی ترازنامه است. ازاین‌رو لازم است تا افراد قبل از تصمیم به سرمایه‌گذاری در یک شرکت به‌صورت ترازنامه آن نگاهی بی اندازند.
جهت دریافت و بررسی صورت ترازنامه، افراد می‌توانند از طریق آدرس www.codal.ir به سایت کدال مراجعه کرده و نام نماد و نوع صورت مالی خود را انتخاب کنند و بر اساس ترازنامه سال‌های مختلف به ارزیابی عملکرد شرکت بپردازند.
