صرافی‌ها نقش حیاتی در بازار ارزهای دیجیتال دارند و به‌عنوان مترادفی برای همین بازارها شناخته می‌شوند. اما مشهورترین صرافی‌هایی که ما می‌شناسیم، برخلاف ذات غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال، به‌شدت متمرکز هستند. سیستم‌های معاملاتی متمرکز می‌توانند به دارایی‌های کاربران دسترسی کامل داشته باشند، در روند معاملات دخالت کرده و حساب هر کاربری را که بخواهند مسدود کنند. تنها راه‌حل ممکن برای این مسائل صرافی‌های غیرمتمرکز هستند. طی چند ماه گذشته، توسعه و ایجاد صرافی‌های غیرمتمرکز رونق گرفته است و شاهد ظهور تعداد زیادی از آنها هستیم. در این مقاله ابتدا مفهوم صرافی غیرمتمرکز و جنبه‌های مختلف آن را توضیح می‌دهیم و سپس با ۸ صرافی غیرمتمرکز برتر آشنا خواهید شد.
صرافی غیرمتمرکز چیست؟
صرافی غیرمتمرکز یا DEX، بستری برای انجام معاملات به‌صورت غیرمتمرکز است و از بلاک چین و قراردادهای هوشمند برای حذف واسطه‌ها استفاده می‌کند. با یک صرافی غیرمتمرکز کاربران می‌توانند بدون نیاز به واریز ارزهای دیجیتال به کیف پول صرافی‌ها، از داخل کیف پول خودشان معاملات را انجام دهند.
وقتی صحبت از خریدوفروش و تبادل ارزهای دیجیتال به میان می‌آید، ذهن‌ها به‌سمت صرافی‌هایی نظیر بایننس و کوین بیس می‌رود و این موضوع بی‌علت نیست. سهولت استفاده از آنها و محبوبیت‌شان باعث شده است تا کمتر کسی نیاز به صرافی‌های دیگر را حس کند. اما ذات غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال با نحوه کار این صرافی‌ها در تضاد است.
هک و سرقت و همچنین امکان بلوکه‌شدن دارایی‌ها اصلی‌ترین خطراتی هستند که دارایی‌های معامله‌گران در یک صرافی متمرکز را تهدید می‌کنند. اما در یک صرافی غیرمتمرکز معتبر که کدنویسی بی‌نقصی داشته باشد، این خطرات دیگر وجود ندارند. در این صرافی‌ها، دارایی‌ها مستقیم از کیف پول معامله‌گر برداشت می‌شود و هیچ شخص ثالثی مدیریت ارزها را برعهده نخواهد داشت.
برای فعالیت در صرافی‌های غیرمتمرکز نیازی به واردکردن اطلاعات شخصی و حساس نیست و تنها با اتصال یک کیف پول می‌توانید از خدمات یک DEX استفاده کنید.
البته به‌دلیل مشکلات فنی که گاهی اوقات برای صرافی‌های غیرمتمرکز پیش می‌آید، پشتیبانی نکردن از همه ارزهای دیجیتال و همچنین مسئله مقیاس‌پذیری بلاک چین‌ها (کندی تراکنش‌ها)، هنوز بیش از ۹۰٪ حجم معاملات ارزهای دیجیتال روی صرافی‌های متمرکز انجام می‌شود و معامله‌گران آن‌طور که باید فعلاً به صرافی‌های غیرمتمرکز اعتماد ندارند. بااین‌حال، در سال ۲۰۲۰ شاهد رشد چشم‌گیر در حجم معاملات این صرافی‌ها بودیم و امیدواری زیادی برای آینده این صرافی‌ها وجود دارد.
صرافی غیرمتمرکز چگونه کار می‌کند؟
صرافی‌های غیرمتمرکز روی بلاک چین‌های آزاد که قابلیت اجرای قراردادهای هوشمند را دارند ساخته می‌شوند. اتریوم درحال‌حاضر بزرگ‌ترین میزبان صرافی‌های غیرمتمرکز است.
برای درک نحوه کار صرافی غیرمتمرکز، قبل از هر چیز باید با مفهوم قرارداد هوشمند آشنا شوید. یک قرارداد هوشمند نرم‌افزاری است که در صورت وقوع شرایطی خاص، یک یا چند دستور خاص را اجرا می‌کند. این قرارداد روی بلاک چین پیاده‌سازی می‌شود و جلوگیری از اجرای آن غیرممکن است.
ویژگی اصلی یک قرارداد هوشمند، اجرای قطعی آن است. در حقیقت آنچه که باعث تفاوت قرارداد معمولی و قرارداد هوشمند می‌شود این است که در قرارداد هوشمند، هیچ‌کس (حتی خود سازنده) نمی‌تواند مانع از اجرای قرارداد شود و بنابراین برای اجرای آن نیاز نیست که به واسطه‌های متمرکز اعتماد کنیم.
بنابراین، زمانی‌که یک قرارداد هوشمند بر روی یک بلاک چینِ آزاد مثل اتریوم اجرا شود، دیگر قابل‌توقف نیست و هیچ‌کس نمی‌تواند جلوی اجرای آن را بگیرد. با قراردادهای هوشمند می‌توان برنامه‌ها و پروژه‌هایی را ساخت که بدون هیچ‌گونه واسطه و از کارافتادگی تا ابد به کار خود ادامه دهند. به این برنامه‌ها برنامه‌های غیرمتمرکز (Dapp) هم می‌گویند.
جدای از جزئیات فنی، در یک صرافی غیرمتمرکز برای انجام یک تراکنش فرایند زیر طی می‌شود:
۱. معامله‌گر کیف پول خود را به صرافی متصل می‌کند.
۲. سفارش خرید/فروش خود را ثبت می‌کند.
۳. خریدار/فروشنده‌ای دیگر سفارشی مطابق با سفارش معامله‌گر اول ثبت می‌کند.
۴. دارایی‌ها داخل قرارداد هوشمند وارد می‌شوند، در قرارداد هوشمند مبادله انجام شده و مبلغ به کیف پول خریدار و فروشنده واریز می‌شود.
در برخی از صرافی‌های غیرمتمرکز با استفاده از قرارداد هوشمند استخر نقدینگی ایجاد می‌شود، به‌طوری که مشارکت‌کنندگان می‌توانند دارایی‌های خود را به صرافی اختصاص دهند تا صرافی بتواند با آن دارایی‌ها به نیازهای معامله‌گران پاسخ دهد. در این روش مشارکت‌کنندگان هم به سود خوبی می‌رسند.
نوعی دیگر از مبادلات غیرمتمرکز که به آنها اتمیک سواپ (Atomic Swap) گفته می‌شود، روی انجام معاملات بین زنجیره‌ای (مثلاً بیت کوین به اتریوم) تمرکز دارند که در صرافی‌های غیرمتمرکز معمولی امکان‌پذیر نیست. صرافی غیرمتمرکزی که درون کیف پول Atomic Wallet وجود دارد، به روش اتمیک سواپ کار می‌کند.
معایب و خطرات صرافی غیرمتمرکز
در ابتدا باید گفت که این صرافی‌ها از خدمات امانت‌داری استفاده نمی‌کنند و مالکیت دارایی‌ها بر عهده کاربر است. از همین رو هرگونه اشتباه در معاملات و انتقال ارزها، جبران‌ناپذیر و غیرقابل بازگشت است.
از جمله دیگر معایبی که می‌توان برای صرافی‌های غیرمتمرکز نام برد، حجم پایین معاملات آنها نسبت به صرافی‌های متمرکز است. پایین‌بودن حجم معاملات در مقایسه با صرافی‌هایی مانند بایننس و گاهی اوقات افزایش هزینه تمام‌شده، باعث شده است تا سرمایه‌گذاران کمتری با این صرافی‌ها کار کنند.
صرافی‌های غیرمتمرکز کاملاً متن‌باز و شفاف هستند، اما در مورد صرافی‌های جدید گاهی اوقات ممکن است کدهای صرافی دچار مشکل فنی یا امنیتی باشد. همچنین، اگرچه صرافی‌های غیرمتمرکز نباید به دارایی‌ها دسترسی داشته باشند، ممکن است در کد برخی از آنها راهی برای مسدودسازی ارزهای دیجیتال تعبیه شده باشد تا در صورت وجود موارد مشکوک به تخلف، بتوان جلوی برداشت پول را گرفت.
یکی از اساسی‌ترین مشکلات صرافی‌های غیرمتمرکز مسئله مقیاس‌پذیری (سرعت و کارمزد تراکنش‌های) بلاک چین است. در بیشتر این صرافی‌ها کاربر مجبور است برای هر معامله روی شبکه‌ای مانند اتریوم تراکنش بزند که این خود مستلزم پرداخت کارمزد است. بنابراین، اگر شبکه شلوغ باشد حس خوبی از کار با صرافی غیرمتمرکز تجربه نخواهید کرد.
یکی دیگر از مشکلات اساسی صرافی‌های غیرمتمرکز درحال‌حاضر این است که از همه ارزهای دیجیتال پشتیبانی نمی‌کنند. مثلاً در مقطع فعلی بیشتر صرافی‌های غیرمتمرکزی روی اتریوم فعال هستند و فقط از تبدیل اتریوم و توکن‌های مبتنی بر اتریوم (ERC-20) پشتیبانی می‌کنند. در این صرافی‌ها به‌عنوان مثال نمی‌توانید ارزی مانند تزوس را معامله کنید. البته برخی از صرافی‌های غیرمتمرکز در تلاش هستند تا با پشتیبانی از چندین بلاک چین این مشکل را برطرف کنند.
امکانات معاملاتی کم از دیگر معایب صرافی‌های غیرمتمرکز است. به‌علاوه، روند تطبیق معاملات هم نسبت به نمونه‌های متمرکز کندتر است و همین مسئله می‌تواند تجربه کاربری نه‌چندان مناسبی را برای کاربر به همراه داشته باشد.
معرفی صرافی غیرمتمرکز
در ادامه ۸ مورد از بهترین صرافی‌های غیرمتمرکز در سال ۲۰۲۰ را معرفی می‌کنیم:
تمام مسئولیت استفاده از صرافی‌های معرفی‌شده برعهده خود کاربر است.
کایبرسواپ
کایبرسواپ (Kyberswap) را می‌توان یکی از بهترین صرافی‌های نسل جدید در پلتفرم‌های معاملات ارزهای دیجیتال دانست که به‌صورت غیرمتمرکز و همتابه‌همتا فعالیت می‌کند. این صرافی بر روی بلاک چین اتریوم اجرا شده و از جمله پلتفرم‌هایی است که بر روی شبکه آزمایشی (تست‌نت) راپستن (Ropsten) نیز فعال بوده است.
در این صرافی از قراردادهای هوشمند به‌منظور انجام و تسهیل تبادلات استفاده می‌شود. نکته مثبت دیگری که در ارتباط با این صرافی غیرمتمرکز وجود دارد، استفاده از ذخایر پویا یا دینامیک است که به شبکه امکان می‌دهد تا با فراهم کردن نقدینگی کافی، خدماتش را ارزان‌تر در اختیار کاربران قرار دهد.
این پروژه در کشور سنگاپور توسعه یافته است و دارای یک ارز دیجیتال مخصوص با نام «KNC» است. صرافی کایبرسواپ در نسخه‌های مخصوص وب و نسخه موبایل در اختیار کاربران قرار دارد.
یونی‌سواپ
یونی‌سواپ (Uniswap)، برپایه بلاک چین اتریوم ساخته شده است و فقط با چند گام ساده می‌توانید با قراردادهای هوشمند، اتریوم و توکن‌های ERC-20 خود را مبادله کنید.
مبلغ کارمزد در این صرافی ۰.۳ درصد است که به‌شکل اتریوم و توکن ERC-20 پرداخت خواهد شد.
وان‌اینچ (1inch.Exchange)
وان‌اینچ را می‌توان سرویسی متشکل از چندین صرافی غیرمتمرکز در نظر گرفت. در واقع وان‌اینچ چندین صرافی غیرمتمرکز در قالب یک پلتفرم است. امکان ثبت سفارشات محدود (Limit Order) در این صرافی وجود دارد و تنوع توکن‌های موجود نیز قابل‌قبول است. زمانی که یک سفارش در پلتفرم ثبت می‌کنید، سفارش شما در دفتر سفارشات چندین صرافی غیرمتمرکز قرار می‌گیرد.
ازآنجاکه وان‌اینچ یک پلتفرم با چندین صرافی مختلف است، کارمزد معاملات بر اساس معیار صرافی‌های موردنظر محاسبه می‌شود.
بیسکیو
بیسکیو (Bisq) یکی از صرافی‌های غیرمتمرکز بیت کوین است که امکان معاملات این ارز دیجیتال را با ارزهای رایج (فیات) مهیا می‌کند. برای استفاده از این صرافی نیازی به احراز هویت و ارائه اطلاعات شخصی نیست. وجود یک نرم‌افزار متن‌باز برای رایانه‌های شخصی نیز یکی دیگر از مزیت‌های بیسکیو است.
استفاده از تور (Tor)، پردازش در رایانه کاربر و کیف پول‌های شخصی، باعث شده تا هیچ نقطه متمرکزی در عملیات مرتبط با این صرافی وجود نداشته باشد. نکته منفی این صرافی سرعت پایینِ آن است که به‌واسطه اجرای سیاست‌های امنیتی و حفظ حریم شخصی ایجاد شده است.
طبق گزارش‌ها، حجم معاملات بیسکو برای ارز دیجیتال مونرو، ۱۱۹,۰۰۰ دلار در روز است. ۱۵,۰۰۰ دلار بیت کوین و کمتر از ۵,۰۰۰ اتر نیز در این صرافی به‌صورت روزانه معامله می‌شود.
علی‌رغم حجم معاملات بسیار کم و سرعت پایین، می‌توان گفت که بیسکیو یکی از غیرمتمرکزترین صرافی‌های در دنیاست.
بنکور
صرافی بنکور (Bancor) از یک مدل منحصربه‌فرد در سازوکار خود استفاده می‌کند. در این صرافی، کاربران می‌توانند توکن‌های ERC-20 خود را در با توکن‌های اسمارت (Smart)، توکن اصلی شبکه بنکور، معامله کنند.
در طرف دیگر، دارندگان این توکن‌ها نیز می‌توانند اسمارت‌های خود را با دیگر توکن‌های مبتنی بر ERC-20 معامله کنند. از طریق قراردادهای هوشمند امکان تبادل هر گونه توکن ERC-20 در پلتفرم وجود دارد.
هدف اصلی بنکور، افزایش نقدینگیِ توکن‌هایی است که ارزش بازارشان چندان بزرگ نیست. شایان ذکر است که کارمزد بنکور به‌صورت کارمزد در شبکه اتریوم (GAS) محاسبه می‌شود.
بالانسر (Balancer)
بالانسر خود را یک پلتفرم مدیریت سبد سرمایه‌گذاریِ غیرامانت‌داری و ارائه‌دهنده نقدینگی معرفی می‌کند. با اتصال کیف پول خود به این صرافی می‌توانید اتریوم و طیف گسترده‌ای از توکن‌های مبتنی بر اتریوم را معامله کنید.
اواخر ماه مارس ۲۰۲۰ (فروردین ۹۹)، شبکه اصلی بالانسر راه‌اندازی شد و حجم معاملات روزانه این صرافی در حال حاضر بیش از ۲۱ میلیون دلار عنوان شده است.
آی‌دی‌اکس
صرافی (IDEX) که با نام «صرافی دارایی‌های غیرمتمرکز اتریوم» شناخته می‌شود، از جمله جدیدترین صرافی‌های غیرمتمرکز است که بعد از آغاز به کارش، توجهات بسیاری را به‌سمت خود جلب کرد.
این صرافی شباهت‌های بسیاری با صرافی اتردلتا (EtherDelta) دارد و در واقع نوعی پلتفرم همتابه‌همتا برای تبادل توکن‌های ERC20 است. همچنین در این صرافی امکان سپرده‌گذاری ارزها نیز وجود دارد، قابلیتی که در کمتر صرافی غیرمتمرکزی نظیرش را دیده‌ایم.
امکانات و ساختار آی‌دی‌اکس شباهت‌های بسیاری به صرافی‌های عادی دارد.
صرافی غیرمتمرکز بایننس
بایننس صرافی غیرمتمرکز خود را فوریه سال ۲۰۱۹ (دی ۹۷) راه‌اندازی کرد. کارمزدهای پایین این صرافی را می‌توان نقطه تمایز میان آن و دیگر رقبا دانست. رابط کابری مناسب و امنیت بالا از دیگر ویژگی‌های این صرافی غیرمتمرکز است.
به یاد داشته باشید که بایننس به‌صورت رسمی اعلام کرده است که کاربران کشورهای تحریم‌شده از جمله ایران، نمی‌توانند به خدمات این صرافی دسترسی داشته باشند. بااین‌حال برخی از کاربران ایرانی گزارش کرده‌اند که با استفاده از تغییر آی‌پی خود موفق به انجام معاملات در این صرافی شده‌اند. کاربران آمریکایی هم امکان انجام معاملات در این صرافی را ندارند.
صرافی غیرمتمرکز بایننس برای معاملاتی که در این پلتفرم انجام می‌شود کارمزد ناچیز ۰.۱ درصدی دریافت می‌کند. اگر این کارمزد با استفاده از ارز دیجیتال بایننس کوین پرداخت شود، این عدد ۰.۰۴ درصد است.
